De nieuwsite Nu.nl berichtte gisteren: ‘Kerken belijden vrijdag schuld over hun rol tijdens slavernij’. Een goede vriend appte mij dit berichtje toe, met daarbij een snedige opmerking van zijn hand: ‘Gelukkig niet op zondag…’. Ik kon mij daarin wel vinden. Schuld belijden op vrijdag is tot daar aan toe, maar op zondag….
Op zondag belijd je in de kerk immers elke week jouw schuld. En dat gaat in de roomskatholieke kerk met deze woorden: ‘Ik belijd voor de Almachtige God, en voor u allen, dat ik gezondigd heb, in woord en gedachte, in doen en laten, door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn grote schuld.’ En bij die laatste woorden klop jij je berouwvol driemaal op de borst.
Vervolgens vraag je aan ‘de Heilige Maria altijd Maagd, alle engelen en heiligen, en u, broeders en zusters voor mij te bidden tot de Heer onze God’. Nu ja, dat moet dan toch voldoende zijn. Om vergeving te ontvangen. Dunkt mij.
Maar ik krijg in geval van het slavernijverleden het gevoel dat er oude koeien uit de sloot gehaald worden, en dat het nooit genoeg is.
In de eerste plaats heb ik er moeite mee om schuld te belijden over iets dat niet ik ‘gedaan, nagelaten, gezegd of gedacht’ heb. Het gaat over iets dat lang geleden misdaan is door onze voorvaders en –moeders. We hebben er zelfs geen herinnering meer aan. En tot voor kort hadden de nazaten van de slachtoffers er ook geen herinnering aan. Die herinnering is de laatste jaren wakker geroepen en wordt naar het lijkt gretig gekoesterd. In elk geval voel ikzelf geen verbinding met de wandaden van zo lang geleden. Dus een schuld belijden mijnerzijds zal nooit oprecht en van harte zijn, hooguit afgedwongen en ‘voor de bühne’. Het schuld belijden op vrijdag door de kerken is niet ‘namens mij’. Ongeveer net zo, als dat de Oekraïne-oorlog ook niet ‘mijn oorlog’ is.
Voorts heb ik het gevoel dat het verhaal steeds maar half verteld wordt. Beter gezegd: er wordt halverwege begonnen, bij de slavenhandel door Nederland en andere westerse mogendheden, waaraan inderdaad door sommigen flink verdiend zal zijn. Verzwegen wordt, dat de als slaaf verhandelden eerder al in West-Afrika wreed tot slaaf gemaakt waren door Arabieren en mede-Afrikanen. Die aan de handel ook flink verdiend zullen hebben. Maar nee, alles wordt op het conto van de westerse, blanke mens gezet.
En dat past dan weer in de Agenda, die overal ter wereld geïmplementeerd, zeg maar: opgedrongen wordt. De woke-agenda, die de wereld indeelt in daders en slachtoffers, waarbij de westerse blanke mens altijd de dader is, en de niet-westerse niet-blanke mens altijd het slachtoffer. Je zult begrijpen: ik geloof daar niet in. Om op het fenomeen ‘slavernij’ te focussen: de westerse mens heeft de slavernij toch zeker niet uitgevonden. Die bestond al, en bestaat nog steeds. En niet alleen in het westen. En niet alleen van blank tegen zwart. Er zijn blanke mensen genoeg slaaf geweest, de loonslaven in de veenstreken, in de mijnen, de textielindustrie. Er zijn nog steeds mensen die als slaaf behandeld worden, denk aan de Filippijnse werknemers in een land als Qatar, de kind-arbeiders in Bangladesh. Of sommige arbeidsmigranten, waaronder ook blanken, nog steeds in ons land. Focus daar maar op, zou ik zeggen. Slavernij is geen ‘verleden’, het is nog steeds ‘heden’, helaas…
Wanneer zaken als slavernijverleden aan de orde worden gesteld, bijvoorbeeld door een bepaalde woordvoerder in de Tweede Kamer, dan wil ik wel eens denken: ‘wanneer de slavenhandel er niet geweest was, had u nog in West-Afrika geleefd, en niet zo welsprekend en welverzorgd in ons welvarende landje. U bent, net als wij, ook bevoorrecht, beseft u dat wel?’ – Maar dat is dan natuurlijk niet zo aardig gedacht van dominee Ron. Daarom zeg ik zoiets ook niet, wellevend als ik ben. Maar ik denk het soms wel…..
Over het algemeen genomen ben ik van mening dat we zaken uit het verleden niet moeten afmeten aan de normen van vandaag. Het hele fenomeen ‘slavernij’ is in mijn ogen af te keuren, en zeker ook de slavenhandel. Maar dan kijken we met de ogen van vandaag de dag. Het heeft geen zin om daar achteraf onze voorouders mee om de oren te slaan. Laat staan dat wij, plaatsvervangend, voor hen schuld zouden moeten belijden. Trouwens: ieder die dat wel wil doen, gaat vooral zijn gang. Maar dring het niet zo op. Het werkt niet, zoiets wordt nooit oprecht.
Er kwam nog een bericht langs vandaag. Van een collega predikante ‘van kleur’, die in dit verband zegt ‘dat niet alles zomaar met de mantel der liefde bedekt kan worden.’ Ik heb het artikel verder niet gelezen, maar de krantenkop nodigt mij niet bepaald uit tot schuld belijden. Want ik heb sterk het gevoel dat het nooit genoeg zal zijn. Nu de een na de ander zich in bochten wringt om aandacht te geven aan ‘ons slavernijverleden’, wordt de toon van de nazaten van de ‘tot slaaf gemaakten’ toch niet milder. Er wordt zelfs gesproken van financiële compensatie. Die in mijn beleving reeds lang gegeven is bij het onafhankelijk worden van Suriname. Wanneer houdt het op? Moeten we Noorwegen en Denemarken om genoegdoening vragen wegens de invallen van de Noormannen in de vroege middeleeuwen? Ik noem maar wat. Het eind is zoek. In de geschiedenis is ieder mens immers dader en slachtoffer tegelijk.
Nu gun ik ieder zijn gedenkteken en gedenkmoment. Ik gun ook mensen best hun ‘Keti-koti’ op 1 juli. Maar dat wordt niet automatisch ook mijn gedenkmoment. Een vrije dag extra is natuurlijk altijd welkom. Maar een ‘verplichte vrije dag’ voelt opgedrongen en opgelegd, en zal de verdeling van ons volk in ‘daders’ en ‘slachtoffers’ van generatie op generatie doorgeven en blijvend in stand houden.
Het zal alleen maar tot schade zijn.
Nee, geef mij dan maar de Almachtige God, die ons onze oprecht beleden schulden genadig vergeeft. Het wordt wel degelijk met Zijn liefde bedekt, en dan is het voldaan. Klaar! En dat werkt echt bevrijdend, voor iedereen.
En wanneer de maagd Maria ‘altijd Maagd’, alle engelen en heiligen en onze broeders en zusters inderdaad voor ons blijven bidden, zal ik er toch op mogen vertrouwen dat oude koeien niet steeds weer uit de sloot gehaald worden.
